Beton is enorm betekenisvol voor de wereld: van grootse bouwwerken van de Romeinen, bescherming tegen overstromingen, overbruggingen over brede waterwegen, woontorens van tientallen verdiepingen hoog. Een ongekend sterk bouwmateriaal dat lang mee gaat, weinig onderhoud nodig heeft, bijna overal te produceren is en nog betaalbaar ook.

Maar er is niet te ontkennen dat beton ook andere kanten heeft. Het is een grote vervuiler, met een 2e plek in op de lijst van grootste industriële uitstoters wereldwijd. 8% van de mondiale CO2 uitstoot wordt veroorzaakt door beton. Ondanks die feiten blijft de betonsector keihard groeien: men verwacht dat de wereldwijde betonproductie in 2030 zal stijgen tot een jaarlijkse 5 miljard ton. Dat is meer dan 4 keer zoveel als in 1990.

Alleen in Nederland al veroorzaakt de 14 miljoen m³ beton en 550 kton wapeningsstaal die jaarlijks worden gebruikt een klimaatimpact van 3,7 Mton CO2 per jaar over de hele keten. Dat staat gelijk aan bijna 5 miljoen vliegretourtjes Amsterdam - New York: 125 miljoen compensatie-bomen. Succes met planten. 🌳 ✌️

Waar komt die uitstoot vandaan en hoe lossen we het op?

Als we kijken naar waar de beton uitstoot precies vandaan komt, zien we dat 81% van de beton-uitstoot uit de bindmiddelen komt, meestal is dat cement. Daarin is een klein stukje hoop te vinden, want sinds de jaren negentig daalde de CO2-uitstoot binnen de cementproductie met 18%. En dat zou zomaar het begin kunnen zijn, want er lijkt potentie te zijn om dit verder terug te brengen.

Een aantal richtingen die de goede kant op wijzen:

1. Carbon Capture Storage: CO2 die vrijkomt bij de productie wordt afgevangen en diep in de aarde geïnjecteerd.

2. Carbon Capture Usage: de vrijgekomen CO2 gebruiken voor een doel, bijvoorbeeld voor de productie van kunstmest.

3. Alternatieve cementsoorten en bindmiddelen, het reguliere cement (gedeeltelijk) vervangen door bijproducten van andere industrieën zoals vliegas, bodemas en slakken.

4. Hergebruik van beton, door het in dezelfde vorm opnieuw in te zetten of door het te recyclen.

Maar helaas pindakaas: voor vrijwel al deze opties geldt dat er nog een behoorlijke hoeveelheid stappen te zetten zijn om tot klimaatneutraal beton te komen. Zo geldt voor zowel Carbon Capture Storage als Usage dat er enorme kosten bij komen kijken. Het afvangen van CO2 is erg duur en energie-intensief. Volgens het Zwitsers Federaal Instituut voor Technologie is er twee tot drie keer zoveel elektriciteit voor nodig. Los van de kosten betekent het dat er dan ook veel extra windturbines, zonnepanelen en/of kernenergie nodig zijn.

En de alternatieve cementsoorten en bindmiddelen die op dit moment worden gebruikt, zijn veelal restproducten van productieprocessen waarvan wenselijk is dat ze de komende jaren gaan krimpen of helemaal verdwijnen. Bovendien vervangen ze doorgaans maar een deel van het cement en is nog steeds veel energie nodig voor de productie.

Alternatieven met hoop

Het enige alternatief dat echt hoop biedt, is het hergebruiken of recyclen van beton. Met daarvoor twee opties:

1. Re-use: Beton in dezelfde vorm hergebruiken. Bijvoorbeeld door prefab liggers van viaducten opnieuw te gebruiken, of hele bouwdelen opnieuw in te zetten zoals bij een flat in Kerkrade werd gedaan. Zo zijn er hoogwaardige vormen van hergebruik mogelijk, maar tot op heden is het marktaandeel helaas verwaarloosbaar.

2. Recycle: Met scheidingstechnieken beton recyclen om zo schoon mogelijk de oorspronkelijke basisgrondstoffen zand, grind en bindmiddel terug te winnen. Daarvoor zijn innovatieve mechanische recycling-methoden in ontwikkeling, die het in 2030 mogelijk moeten maken om 100% van al de vrijkomende beton reststromen terug te nemen en te hergebruiken. Waarmee naar verwachting 20% van de primaire grondstoffen vervangen kan worden door secundaire materialen.

Op het moment dat de logistieke bewegingen zero emissie zijn is de re-use route een mogelijkheid om echt duurzaam beton te gebruiken. Voor de recycle route is belangrijk naar de integrale milieuprestaties te kijken om te voorkomen dat het beton (door hoge vervangingspercentages die nodig zijn) alsnog een hogere CO2-uitstoot heeft.

Conclusie

Er bestaan een behoorlijk aantal alternatieven voor beton, maar er is nog geen zicht op klimaatneutraal beton. Daarbij komt dat grootschalige adoptie van innovatie die leidt tot verbetering in de markt achterblijft en dat daarbij toelatingsprocessen lang duren.

En nu? De meest ongecompliceerde oplossing om tot substantiële afname van uitstoot te komen, wordt dan toch echt het minder toepassen van beton. Uiteraard is niet alle beton vervangbaar door bijvoorbeeld hout. Zie je al houten kelders, kerncentrales, of waterwerken voor je?

Twee oplossingen:

1. Gebruik beton alleen maar waar het echt onmisbaar is en er geen alternatieven zijn. Voor ondergronds bouwen bijvoorbeeld, of voor grote overbruggingen die zware last aan moeten kunnen. Gebruik hiervoor een zo duurzaam mogelijk beton en bonuspunten als hiervoor beton wordt hergebruikt. Voorkom daarbij ook overdimensionering van het beton.

2. Start bij het ontwerpen van nieuwe bouwwerken met de vraag: wat is er nodig om te kunnen bouwen zonder beton? Of eigenlijk: wat kunnen we niet doen als we geen beton zouden gebruiken en is dat onoverkomelijk? Pas je wel beton toe, zorg dan dat we het in de toekomst kunnen hergebruiken.

En zo zijn we weer terug bij af, terug bij het eeuwenoude Gideon-verhaal: hout, vlas, hennep, lisdodde, etcetera. Biobased: de heilige graal.

Is de toekomst van de aarde je lief stop dan als betonsector niet je energie in het tegengaan van verandering en het afremmen van beleid en wet- en regelgeving om klimaatimpact te verminderen. Stop al je energie in het opnieuw uitvinden van je organisatie. Als wij Gideons daarbij kunnen helpen doen we dat graag!   

Wil je meer lezen over beton en over de innovaties in betonland dan vind je hier een long read geschreven door Marjet Rutten: